Gamma म्हणजे काय?, आणि ऑप्शन ट्रेडिंगमध्ये त्याचे महत्त्व काय आहे?, हे जाणून घेऊया. या लेखात Delta, Gamma आणि Theta यांचे नाते, उदाहरणे आणि ट्रेडिंग स्ट्रॅटेजी मराठीत समजावून सांगितल्या आहेत.
शेअर बाजारात ऑप्शन ट्रेडिंग (Options Trading) हा एक लोकप्रिय आणि तांत्रिक प्रकारचा गुंतवणुकीचा मार्ग आहे. जेव्हा आपण कॉल किंवा पुट ऑप्शन खरेदी करतो, तेव्हा आपल्या नफ्यावर किंवा तोट्यावर अनेक घटकांचा परिणाम होतो. या घटकांना “ऑप्शन ग्रीक्स” असे म्हटले जाते.
या ग्रीक्समध्ये Delta, Gamma, Theta, Vega आणि Rho हे प्रमुख घटक असतात. या लेखात आपण खास करून Gamma (गॅमा) म्हणजे काय, त्याचे कार्य कसे होते, आणि ट्रेडिंगमध्ये त्याचे महत्त्व काय आहे हे सविस्तरपणे समजून घेणार आहोत.
🔹 Gamma म्हणजे काय?
सोप्या भाषेत सांगायचे तर, Gamma म्हणजे ऑप्शनच्या डेल्टामध्ये होणाऱ्या बदलाचा दर. जेव्हा Underlying Asset चा (जसे की शेअर, इंडेक्स किंवा कमोडिटी) भाव बदलतो, तेव्हा त्या बदलानुसार डेल्टा (Delta) देखील बदलतो. गॅमा हे दर्शवते की डेल्टा किती वेगाने बदलतो.
📊 तांत्रिक परिभाषा
Gamma (Γ) = ऑप्शन प्राइसचा दुसरा डेरिव्हेटिव्ह (Second Derivative), म्हणजेच, Γ = ∂² (Option Price) / ∂ (Underlying Price) ², याचा अर्थ असा की, गॅमा हे मोजते की अंडरलाईंग प्राइस बदलल्यावर डेल्टा किती प्रमाणात बदलतो.
🔸 Gamma कसे काम करते? (उदाहरणासह समजावून घ्या)
समजा आपण XYZ कंपनीचा कॉल ऑप्शन घेतला आहे.
-
सध्या शेअरचा भाव आहे ₹100
-
ऑप्शनचा डेल्टा (Δ) = 0.50
-
ऑप्शनचा गॅमा (Γ) = 0.05
जर शेअरचा भाव ₹1 ने वाढला, म्हणजे ₹101 झाला,
तर नवीन डेल्टा होईल = 0.50 + 0.05 = 0.55
आता पुढच्या वेळेस शेअरचा भाव वाढल्यास, ऑप्शनचा भाव आणखी वेगाने वाढेल. म्हणजेच Gamma ऑप्शन प्राइसची Sensitivity वाढवतो.
🔹 Gamma चे महत्त्व (Importance of Gamma in Trading)
-
Delta च्या स्थिरतेसाठी महत्त्वाचे:
Gamma हे डेल्टाचे Stability मोजते. जास्त Gamma म्हणजे Delta पटकन बदलतो. -
Risk Management मध्ये उपयोग:
ट्रेडर्स त्यांच्या पोझिशनचा जोखीम (Risk Exposure) मोजण्यासाठी Gamma वापरतात. -
Market Volatility चे संकेत:
जेव्हा मार्केट जास्त हलते, तेव्हा Gamma Values वाढतात, म्हणजेच मार्केट संवेदनशील बनतो. -
Hedging साठी उपयुक्त:
Professional traders Delta-Gamma Hedging करून पोर्टफोलिओचा जोखीम कमी करतात.
🔸 Gamma जास्त किंवा कमी असण्याचे परिणाम.
| प्रकार | वर्णन |
|---|---|
| जास्त Gamma (High Gamma) | अंडरलाईंग प्राइस बदलल्यावर डेल्टा पटकन बदलतो. म्हणजे ऑप्शनचा भाव अत्यंत संवेदनशील असतो. |
| कमी Gamma (Low Gamma) | डेल्टा हळू बदलतो. ऑप्शनचा भाव स्थिर राहतो. |
🔹 At-the-Money (ATM), In-the-Money (ITM) आणि Out-of-the-Money (OTM) मध्ये Gamma कसे असते?
-
ATM ऑप्शन:
सर्वाधिक Gamma असतो. कारण किंमत बदलल्यास Delta पटकन बदलतो. -
ITM ऑप्शन:
कमी Gamma असतो. कारण ऑप्शन आधीच फायदेशीर आहे, त्यामुळे डेल्टा जवळपास 1 असतो. -
OTM ऑप्शन:
कमी Gamma असतो, कारण ऑप्शन “इन द मनी” येण्याची शक्यता कमी असते.
🔸 Gamma चा व्यवहारात उपयोग (Practical Use of Gamma)
-
Short-Term Traders:
गॅमा उच्च असलेल्या ATM ऑप्शन्समध्ये जलद नफा मिळू शकतो, पण जोखीम जास्त असते. -
Hedging Strategies:
मोठे संस्थात्मक गुंतवणूकदार (Institutional Investors) Gamma Neutral Portfolio तयार करतात, ज्यामुळे भावातील अस्थिरतेचा परिणाम कमी होतो. -
Volatility Trading:
जर ट्रेडरला वाटत असेल की मार्केट जास्त हलणार आहे, तर तो उच्च Gamma असलेले ऑप्शन्स निवडतो.
🔹 Gamma आणि Time Decay (Theta) यांचे नाते.
Gamma आणि Theta हे एकमेकांशी उलट संबंधात असतात. जेव्हा ऑप्शनचा एक्स्पायरी जवळ येतो, तेव्हा Gamma वाढतो पण Theta (टाइम डिके) देखील वेगाने वाढतो. म्हणूनच, एक्स्पायरीच्या शेवटच्या दिवसांत ऑप्शन ट्रेडिंग अधिक जोखमीचे होते कारण डेल्टा फार जलद बदलतो.
🔸 Gamma Trading म्हणजे काय?
Gamma Trading म्हणजे ट्रेडर अशी पोझिशन घेतो की त्याचा फायदा अंडरलाईंगच्या मोठ्या हालचालींवर अवलंबून असतो. जर मार्केट स्थिर राहिला तर नुकसान, पण जर भावात मोठा बदल झाला तर फायदा होतो. हा प्रकार मार्केट व्होलॅटिलिटी वर आधारित असतो.
🔹 Gamma Scalping म्हणजे काय?
Gamma Scalping ही एक advanced trading strategy आहे ज्यात ट्रेडर सतत Delta adjust करतो. उद्देश असा असतो की Gamma Exposure मधून नफा मिळवणे.
उदा. – जर Delta वाढला तर ट्रेडर अंडरलाईंग विकतो, आणि कमी झाला तर खरेदी करतो. असे करून तो प्रत्येक छोट्या भावबदलातून नफा घेत राहतो.
🔸 Gamma संबंधित महत्वाचे मुद्दे (Quick Summary Table)
| घटक | अर्थ |
|---|---|
| Gamma | डेल्टाच्या बदलाचा दर |
| जास्त Gamma | अधिक संवेदनशील ऑप्शन |
| ATM ऑप्शन | सर्वाधिक Gamma असतो |
| कमी Gamma | स्थिर आणि कमी रिस्क |
| Gamma Trading | व्होलॅटिलिटीवर आधारित ट्रेडिंग |
| Gamma Scalping | सतत डेल्टा ऍडजस्ट करून नफा मिळवणे |
अस्वीकरण: या लेखात दिलेली माहिती केवळ शैक्षणिक उद्देशाने आहे. जर तुम्हाला शेअर बाजारात गुंतवणूक करायची असेल, तर तुम्ही स्वतः शेअर बाजाराबद्दल जाणून घ्यावे किंवा आर्थिक सल्लागार आणि प्रमाणित तज्ञांचा सल्ला घ्यावा. शेअर बाजार धोकादायक आहे. कोणतीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी, प्रमाणित आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या.
🧩 निष्कर्ष (Conclusion)
या लेखात सविस्तरपणे सांगितले आहे की, Gamma हा ऑप्शन ट्रेडिंगमधील एक अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. तो डेल्टा किती वेगाने बदलतो हे दर्शवतो आणि त्यामुळे ऑप्शनच्या प्राइस मूव्हमेंटचा अंदाज लावता येतो. नवशिक्या ट्रेडर्सनी Gamma, Delta आणि Theta यांच्यातील संबंध नीट समजून घेतला, तर ते जोखीम कमी करत अधिक शास्त्रीय पद्धतीने ट्रेड करू शकतात. जर तुम्हाला या लेखात दिलेली माहिती आवडली असेल, तर कृपया या लेखाला लाईक, शेअर आणि कमेंट करा.
👉 लक्षात ठेवा:Gamma नेहमी वेग आणि जोखीम दोन्ही वाढवतो, त्यामुळे काळजीपूर्वक वापरणे गरजेचे आहे.
👉 हा लेख पण वाचा: एसेट म्हणजे काय? | Asset Meaning in Marathi | संपत्तीचे प्रकार आणि उदाहरणे.