Earning Per Share (EPS) म्हणजे काय?, ते कसे काढतात, त्याचे प्रकार, फायदे आणि गुंतवणुकीसाठी त्याचे महत्त्व काय आहे, हे या लेखात सोप्या मराठीत समजून घेऊया.
शेअर मार्केटमध्ये एखाद्या कंपनीची आर्थिक स्थिती जाणून घेण्यासाठी अनेक मोजमापे (financial ratios) वापरली जातात — जसे की P/E Ratio, ROE, Book Value, आणि त्याचबरोबर सर्वात महत्त्वाचा म्हणजे EPS (Earning Per Share).
EPS म्हणजे एका शेअरमागे कंपनी किती नफा कमावते हे दाखवणारा आकडा. हे गुंतवणूकदारांना सांगते की कंपनीची profitability किती आहे आणि तिच्या शेअर्समध्ये गुंतवणूक फायदेशीर आहे की नाही.
💡 EPS म्हणजे काय? (Earning Per Share Definition in Marathi)
Earning Per Share (EPS) म्हणजे कंपनीने केलेला एकूण निव्वळ नफा (Net Profit) कंपनीतील उपलब्ध शेअर्सच्या एकूण संख्येने भागून मिळालेला आकडा.
📘 सोप्या भाषेत:
EPS = कंपनीचा निव्वळ नफा ÷ एकूण शेअर्सची संख्या
उदा.:
जर एखाद्या कंपनीचा निव्वळ नफा ₹10,00,000 आहे आणि तिच्या एकूण 1,00,000 शेअर्स आहेत,
तर —
EPS = ₹10,00,000 ÷ 1,00,000 = ₹10
म्हणजे त्या कंपनीने प्रत्येक शेअरमागे ₹10 नफा कमावला आहे.
🧮 EPS काढण्याचे सूत्र (EPS Formula in Marathi)
📊 मूलभूत सूत्र:
EPS = (Net Income – Preferred Dividend) ÷ Number of Outstanding Shares
🧾 उदाहरण:
-
Net Income (निव्वळ नफा): ₹50,00,000
-
Preferred Dividend: ₹5,00,000
-
Outstanding Shares: 5,00,000
EPS = (50,00,000 – 5,00,000) ÷ 5,00,000
EPS = ₹9 प्रति शेअर
📘 EPS चे प्रकार (Types of EPS in Marathi)
EPS हे फक्त एक आकडा नसतो; त्याचे विविध प्रकार असतात ज्यामुळे गुंतवणूकदारांना अधिक स्पष्ट चित्र मिळते.
1️⃣ Basic EPS (मूलभूत ईपीएस)
हे सर्वात सोपं स्वरूप आहे. यात फक्त सध्या अस्तित्वात असलेल्या शेअर्सचा विचार केला जातो.
Formula: (Net Profit – Preference Dividend) ÷ Number of Ordinary Shares
2️⃣ Diluted EPS (विस्तारित ईपीएस)
जर कंपनीकडे convertible debentures, warrants किंवा stock options असतील, तर भविष्यात हे शेअर्समध्ये बदलू शकतात. त्या संभाव्य शेअर्सचा विचार करून काढलेला EPS म्हणजे Diluted EPS. हे गुंतवणूकदाराला दाखवते की भविष्यात कंपनीकडे जास्त शेअर्स असतील तर प्रति शेअर नफा किती कमी होईल.
🧭 EPS का महत्त्वाचा आहे? (Importance of EPS in Stock Market)
EPS हे गुंतवणूकदारांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे संकेतक आहे कारण ते कंपनीच्या नफ्याचे प्रमाण प्रत्येक शेअरमागे दाखवते.
🏦 EPS चे फायदे
-
कंपनीची नफ्याची क्षमता मोजते
– EPS जितका जास्त, तितकी कंपनी जास्त नफा कमावते. -
P/E Ratio समजण्यासाठी उपयोगी
– P/E Ratio = Share Price ÷ EPS
– यामुळे कंपनीचे शेअर्स ओव्हरव्हॅल्यूड आहेत की अंडरव्हॅल्यूड हे समजते. -
गुंतवणुकीचा निर्णय घेण्यासाठी मदत
– गुंतवणूकदार EPS आणि त्याचा वाढीचा दर पाहून निर्णय घेतात. -
कंपनीच्या कामगिरीची तुलना
– एकाच सेक्टरमधील दोन कंपन्यांची तुलना EPS वरून केली जाते.
📊 EPS वाढणे किंवा घटणे म्हणजे काय?
| स्थिती | EPS वाढतो तेव्हा | EPS घटतो तेव्हा |
|---|---|---|
| अर्थ | कंपनीचा नफा वाढतो | नफा कमी होतो किंवा शेअर्स वाढतात |
| गुंतवणूकदार दृष्टिकोन | Positive संकेत | Negative संकेत |
| शेअर किंमत प्रभाव | वाढण्याची शक्यता | घसरण्याची शक्यता |
📈 EPS Growth Rate म्हणजे काय?
EPS दरवर्षी किती टक्क्यांनी वाढतो हे मोजले जाते त्याला EPS Growth Rate म्हणतात. हे गुंतवणूकदारांसाठी कंपनीच्या वाढीचा वेग मोजण्याचा एक महत्त्वाचा मापदंड आहे.
📘 सूत्र:
EPS Growth = ((Current Year EPS – Previous Year EPS) ÷ Previous Year EPS) × 100
उदा.:
मागील वर्षी EPS ₹10 होता आणि यावर्षी ₹12 आहे,
Growth = ((12 – 10) ÷ 10) × 100 = 20%
म्हणजे कंपनीचा EPS 20% ने वाढला आहे.
🧩 EPS आणि शेअर किंमत यांचा संबंध (Relation Between EPS and Share Price)
EPS हा कंपनीच्या शेअर किंमतीवर थेट प्रभाव टाकतो. जर कंपनीचा EPS सतत वाढत असेल, तर ती कंपनी गुंतवणूकदारांच्या नजरेत विश्वासार्ह ठरते आणि तिच्या शेअरची मागणी वाढते — परिणामी किंमतही वाढते. तसेच, जर EPS कमी होत असेल, तर मार्केटमध्ये नकारात्मक भावना निर्माण होते आणि शेअर किंमत घटू शकते.
🧮 EPS आणि P/E Ratio यांचे नाते.
EPS आणि P/E Ratio (Price to Earnings Ratio) हे एकमेकांशी घट्ट संबंधीत आहेत.
P/E Ratio = Market Price per Share ÷ EPS
उदा.:
जर शेअरची किंमत ₹500 आणि EPS ₹25 असेल,
P/E = 500 ÷ 25 = 20
याचा अर्थ गुंतवणूकदार एका रुपयाच्या नफ्यासाठी ₹20 देत आहेत. जास्त P/E म्हणजे बाजार कंपनीच्या भविष्यातील वाढीवर विश्वास ठेवतो.
📘 EPS कसे वाढवता येते? (Ways to Improve EPS)
-
कंपनीचा नफा वाढवणे – अधिक विक्री, कमी खर्च.
-
शेअर्सची संख्या कमी करणे (Buyback) – शेअर बायबॅकने EPS वाढतो.
-
Debt कमी करणे – व्याजखर्च कमी झाल्याने नफा वाढतो.
-
Operational Efficiency वाढवणे – उत्पादन क्षमता आणि कार्यक्षमतेत सुधारणा.
⚠️ EPS मर्यादा आणि सावधानता (Limitations of EPS)
जरी EPS महत्त्वाचा असला तरी त्याच्या काही मर्यादा आहेत:
-
EPS फक्त नफ्यावर आधारित आहे; कॅश फ्लो विचारात घेत नाही.
-
EPS वाढला तरी कंपनीचा कर्ज जास्त असू शकतो.
-
कंपन्या कधी कधी शेअर बायबॅक करून कृत्रिमरीत्या EPS वाढवतात.
-
EPS वरून फक्त एकट्याने गुंतवणुकीचा निर्णय घेऊ नये — P/E Ratio, ROE, Debt-Equity Ratio यांचाही विचार करावा.
अस्वीकरण: या लेखात दिलेली माहिती केवळ शैक्षणिक उद्देशाने आहे. जर तुम्हाला शेअर बाजारात गुंतवणूक करायची असेल, तर तुम्ही स्वतः शेअर बाजाराबद्दल जाणून घ्यावे किंवा आर्थिक सल्लागार आणि प्रमाणित तज्ञांचा सल्ला घ्यावा. शेअर बाजार धोकादायक आहे. कोणतीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी, प्रमाणित आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या.
🧭 निष्कर्ष (Conclusion)
या लेखात सविस्तरपणे सांगितले आहे की, Earning Per Share (EPS) हा कंपनीच्या नफ्याचे प्रमाण दाखवणारा सर्वात महत्त्वाचा मापदंड आहे. यामुळे गुंतवणूकदारांना समजते की कंपनी आपल्या शेअरहोल्डर्ससाठी प्रत्यक्षात किती नफा उत्पन्न करते EPS म्हणजे कंपनीचा प्रति शेअर नफा मोजणारा आकडा जो कंपनीची आर्थिक ताकद दर्शवतो. जर तुम्हाला या लेखात दिलेली माहिती आवडली असेल, तर कृपया या लेखाला लाईक, शेअर आणि कमेंट करा.
✅ उच्च EPS = चांगली नफ्याची क्षमता
⚠️ पण गुंतवणूक करताना केवळ EPS नव्हे तर इतर आर्थिक मापदंड देखील लक्षात घ्या.
👉 हा लेख पण वाचा: PE Ratio म्हणजे काय? | शेअर मार्केटमधील P/E रेशो समजून घेऊया | 2025 ची संपूर्ण मार्गदर्शिका.