शेयर बाजार म्हणजे काय ?

आज या ब्लॉग पोस्टच्या माध्यमातून आपण समजून घेणार आहोत की  शेयर बाजार म्हणजे काय ? त्याबद्दल समजून घेण्याचा प्रयत्न करू. मित्रांनो, शेयर बाजार हे असे ठिकाण आहे जिथे कंपन्या त्यांचे शेयर विकतात आणि गुंतवणूकदार ते शेयर खरेदी करतात। ते गुंतवणूकदार त्या कंपनीचे भागधारक बनतात।

शेयर बाजार म्हणजे काय ?

मित्रांनो, जर तुम्हाला शेयर बाजार शिकायचे असेल, तर तुम्हाला या लेखाद्वारे खुप काही शिकायला मिळेल। आधी जाणून घेऊया शेयर बाजार म्हणजे काय ? शेयर बाजार हे ठिकाण आहे जिथे तुम्ही शेयर खरेदी आणि विक्री करू शकता। जर तुम्ही लहान वयातच गुंतवणूक केली तर तुम्हाला मोठा नफा मिळू शकतो। तुम्ही एखाद्या कंपनीचे शेयर्स खरेदी करता, ती कंपनी जसजशी वाढेल तसतशी तुमचा शेयर्सची किंमतही वाढत जाईल। तो शेयर बाजारात विकून तुम्ही नफा मिळवू शकता।

तुम्हाला हा प्रश्न पडला असेल की कंपनी आपले शेयर्स लोकांना का विकते ? एखाद्या कंपनीला त्याच्या विकासासाठी किंवा विस्तारसाठी पैशांची गरज असते, म्हणूनच कंपनी लोकांकडून पैसे गोळा करते। तीच प्रक्रिया ज्याद्वारे कंपनी आपले शेयर बाजारात आणते, त्याला IPO ( इनिशियल पब्लिक ऑफर ) असे म्हणतात।

शेयर बजारचे प्रकार

भारतात दोन मुख्य प्रकारचे बाजार आहेत, प्राइमरी मार्किट आणि सेकेंडरी मार्किट।

प्राइमरी मार्किट

प्राइमरी मार्किट हे असे मार्किट आहे जिथे कंपनी पैसे मिळवण्यासाठी प्रथम नोंदणी करते। आणि कंपनीचे शेयर्सची ठराविक रक्कम जारी करुन, स्टॉक एक्सचेंजमध्ये सूचीबद्ध होते। जेव्हा एखादी कंपनी प्रथमच IPO ( इनिशियल पब्लिक ऑफर ) द्वारे सूचीबद्ध होते, तेव्हा ती कंपनी प्रथमच तिचे शेयर्स विकते। त्यामुळे प्राथमिक बाजाराला नविन अंक बाजार असेही म्हणतात। एकदा कंपनीचे शेयर्स प्राथमिक बाजारात विकले गेले की, गुंतवणूकदार किंवा व्यापारी ते शेयर्स दुय्यम बाजारात विकत घेतात।

सेकेंडरी मार्किट

जेव्हा एखादी कंपनी आपले नविन शेयर्स प्राथमिक बाजारात विकते तेव्हा ते शेयर्स दुय्यम बाजारातील गुंतवणूकदार किंवा व्यापारी खरेदी आणि विकू शकतात। दुय्यम बाजारात, गुंतवणूकदारांना समभाग खरेदी आणि विक्री करण्याची संधी मिळते। दुय्यम बाजारातील शेयर्सची सध्याची किंमत कितीही असली तरी, गुंतवणूकदार तो शेयर दुसऱ्या गुंतवणूकदाराला त्या किमतीत शेयर खरेदी करतो किंवा विकतो। या शेयरची खरेदी किंवा विक्री गुंतवणूकदार किवा व्यापारी ब्रोकर्स द्वारे करतात।

शेयर बाजार कसा चालतो ?

मित्रांनो भारतातील शेयर बाजार SEBI ( सिक्योरिटी एक्सचेंज बोर्ड ऑफ़ इंडिया ) मार्फत चालतो। सेबी ची स्थापना 1992 मध्ये झाली। भारतात दोन प्रमुख  स्टॉक एक्सचेंज आहेत।

1. बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज

2. नेशनल स्टॉक एक्सचेंज

बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज 

बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज ला दलाल स्ट्रीट असेही म्हणतात। बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंजची स्थापना 1875 मध्ये झाली। बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज मध्ये 5000 हुन अधिक कंपन्या सूचीबद्ध आहेत। हे आशियातील सर्वात जुने स्टॉक एक्सचेंज आहेत। हे स्टॉक एक्सचेंज भारतातील प्रसिद्ध स्टॉक एक्सचेंज आहेत। जे गुंतवणूकदार शेयर बाजार मध्ये गुंतवणूक करतात, त्यांची गुंतवणूक सुरक्षित असते।

नेशनल स्टॉक एक्सचेंज 

नेशनल स्टॉक एक्सचेंज हे भारताचे विश्वसनीय स्टॉक एक्सचेंज आहेत। नेशनल स्टॉक एक्सचेंज ची स्थापना 1992 मध्ये झाली। नेशनल स्टॉक एक्सचेंज मध्ये 2000 हुन अधिक कंपन्या सूचीबद्ध आहेत। 

शेयर्सची खरेदी आणि विक्री कशी केली जाते ?

शेयर बाजार मध्ये शेयर्स खरेदी विक्री साठी बोली लावली जाते। या बोलीमध्ये जो गुंतवणूकदार आपले शेयर्स सर्वात कमी किमतीत विकण्यास तयार असतो आणि जो गुंतवणूदार ते शेयर्स सर्वात जास्त किंमतीला विकत घेण्यास तयार असतो, तो विजेता ठरतो। दोन्ही गुंतवणूकदारमध्ये शेयर्सची देवाणघेवाण झाल्यानंतर, ते शेयर्स गुंतवणूकदार सर्वाधिक किंमतीला विकत घेतात। गुंतवणूदार ज्या किंमतीला शेयर विकण्यास तयार असतो त्याला बिड प्राइस म्हणतात। आणि गुंतवणूकदार ज्या किंमतीला शेयर खरेदी करण्यास तयार असतो त्याला आस्क प्राइस म्हणतात।

शेयर्स कसे खरेदी कराया करायचे ?

शेयर बाजार मध्ये शेयर्स खरेदी करण्यासाठी तुम्हाला तीन गोष्टींची आवश्यकता असते।

1. बैंक खाते

शेयर बाजार मध्ये काम करण्यासाठी तुमचे कोणत्याही बँकेत बचत खाते असणे आवश्यक आहे। जेणेकरून तुम्ही शेयर बाजार मध्ये शेयर्स खरेदी करण्यासाठी पैसे देऊ शकता।

2. डीमैट खाते

जेव्हा तुम्ही शेयर बाजार मध्ये कोणत्याही कंपनीचे शेयर्स खरेदी करता तेव्हा तुम्ही कंपनीचे शेयरहोल्डर बनता आणि तुम्ही खरेदी केलेले शेयर्स डीमैट खात्यात जमा होतात।

3. ट्रेडिंग खाते

तुम्ही ZERODHA, DHAN सारख्या ब्रोकर सोबत ट्रेडिंग अकाउंट उघडू शकता। जेणेकरून तुम्ही तुमच्या शेयर्सचा व्यापार करू शकता।

शेयर बाजाराची वेळ काय आहे ?

भारतात शेयर बाजारात विशिष्ट वेळीच व्यवहार होतो। भारताचा शेयर बाजार सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 9.15 ते दुपारी 3.30 पर्यंत उघडतो। सरकारी सुट्टीच्या दिवशी शेयर बाजार बंद असतो। नेशनल स्टॉक एक्सचेंज ( NSE ) आणि बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज ( BSE ) साठी शेयर बाजाराच्या वेळा सारख्याच आहेत।

शेयर बाजार उघडण्याची आणि बंद होण्याची वेळ किती असते ?

शेयर बाजारचे प्री-ओपनिंग सत्र सकाळी 9.00 वाजता सुरु होते आणि ते सकाळी 9.08 पर्यंत सुरु असते। यावेळी तुम्ही शेयर बाजारमधील कोणताही शेयर खरेदी किंवा विक्री करण्यासाठी आर्डर देऊ शकता। तुम्ही दिलेली आर्डर बदलू किंवा रद्द करू शकता।

सकाळी 9.08 ते 9.12 पर्यंत, तुम्ही नविन आर्डर देऊ शकत नाही किंवा आधीच दिलेली आर्डर बदलू किंवा रद्द करू शकत नाही।

सकाळी 9.12 ते सकाळी 9.15 पर्यंत, ही वेळ प्री-ओपनिंग सेशन आणि सामान्य सत्र यांच्यातील कनेक्शन म्हणून काम करते। यावेळीही तुम्ही कोणतीही नविन आर्डर देऊ शकत नाही किंवा कोणतीही आर्डर रद्द करू शकत नाही।

सकाळी 9.15 ते दुपारी 3.30 पर्यंत हे एक सामान्य सत्र आहे, या काळात तुम्ही शेयर बाजारात कोणत्याही कंपनीचे शेयर्स खरेदी किंवा विक्री करू शकता। तुम्ही यावेळी कोणतीही नविन आर्डर सुधारू किंवा रद्द करू शकता।

दुपारी 3.30 ते 3.40 या वेळेत शेयरची बंद किंमत मोजली जाते। निफ्टी आणि सेन्सेक्स निर्देशाकांचे बंद भाव देखील मोजले जातात।

दुपारी 3.40 ते 4.00 वाजेपर्यंत, यावेळी तुम्ही शेयर बाजार मध्ये नविन आर्डर देऊ शकता, परंतु शेयर बाजार मध्ये खरेदीदार किंवा विक्रेत्यांची पुरेशी संख्या आवश्यक आहे।

शेयर बाजाराचे फायदे आणि तोटे काय आहेत ?

शेयर बाजारचे फायदे आणि तोटे आपण खाली तपशीलवार जाणून घेऊ।

शेयर बाजारचे फायदे

1. शेयर बाजार मध्ये गुंतवणूक करुन तुम्ही इतर पर्यायांपेक्षा जास्त नफा कमवू शकता।

2. शेयर बाजार SEBI द्वारे नियंत्रित केला जातो, त्यामुळे तुमची गुंतवणूक सुरक्षित राहते।

3. डीमैट खाते उघडून तुम्ही थेट शेयर बाजारात गुंतवणूक करू शकता।

4. एखाद्या कंपनीचे शेयर्स खरेदी करुन तुम्ही त्या कंपनीचे शेयरहोल्डर बनू शकता।

शेयर बाजारचे तोटे

1. जेव्हा तुम्ही शेयर बाजार मध्ये शेयर्स खरेदी आणि विक्री करता तेव्हा तुम्हाला जास्त ब्रोकरेज द्यावे लागतात।

2. शेयर बाजार मध्ये तुम्हाला 20% अल्प मदतीचा भांडवली नफा कर आणि 12.5% दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा कर भरावा लागेल।

3. शेयर बाजारातील कोणतीही सकारात्मक बातमी किंवा नकारात्मक बातमी शेयरच्या किंमतीवर थेट परिणाम करते।

निकर्ष

शेयर बाजार म्हणजे काय ? त्याची सविस्तर माहिती दिली आहे। तसेच शेयर बाजारशी सबंधित इतर माहितीही तुम्हाला देण्यात आली आहे। जेणेकरून भविष्यात तुम्हाला शेयर बाजारचा योग्य फायदा घेता येईल। मित्रांनो, आम्हाला आशा आहे की, आम्ही या लेखात शेयर बाजार बद्दल दिलेली माहिती तुम्हाला नक्कीच आवडेल। तर तुम्ही ह्या लेख ला नक्कीच लाइक, शेयर आणि कमेंट कराल।

FAQ

शेयर बाजार शिकण्यासाठी सर्वोत्तम पुस्तक कोणते आहे ?

शेयर बाजार मधील गुंतवणूक शिकण्यासाठी सर्वोत्तम पुस्तक म्हणजे “द इंटेलिजंट इन्वेस्टर” हे पुस्तक “बेंजामिन ग्रैहम” यांनी लिहिले आहे।

शेयर बाजार मध्ये ट्रेडिंग शिकण्यासाठी सर्वोत्तम पुस्तक म्हणजे “ट्रेडिंग इन द झोन” हे पुस्तक “मार्क डगलस” यांनी लिहिले आहे।

भारतातील प्रथम क्रमांकाचा शेयर बाजार कोणता आहे ?

भारतात, बहुतेक व्यवहार NSE ( नेशनल स्टॉक एक्सचेंज ) वर होतात, परंतु BSE ( बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज ) आणि NSE ( नेशनल स्टॉक एक्सचेंज ) द्वारे देखील व्यापार केला जातो।

शेयर बाजार मध्ये पैसे मिळवण्यासाठी सर्वोत्तम ट्रेडिंग कोणती आहे ?

जर तुम्हाला शेयर बाजार मध्ये दररोज पैसे कमवायचे असतील तर इंट्राडे ट्रेडिंग तुमच्यासाठी सर्वोत्तम आहे आणि जर तुम्हाला दीर्घ मदतीसाठी पैसे कमवायचे असतील तर गुंतवणूक करणे तुमचासाठी सर्वोत्तम आहे।

शेयर बाजार मध्ये किती पैशांचा व्यापर सुरु करावा ?

तुम्ही 100 रुपयांनी शेयर बाजार मध्ये ट्रेडिंग सुरु करू शकता, अशी कोणतीही निश्चित किंमत नाही। जर तुम्ही शेयर बाजार मध्ये नविन असाल तर किमान पैशापासून सुरुवात करा।

शेयर बाजार मध्ये तुम्ही श्रीमंत होऊ शकता का ?

शेयर बाजार मध्ये तुम्ही पूर्णपणे श्रीमंत होऊ शकता, परंतु तुम्हाला शेयर बाजार मध्ये दीर्घकाळ गुंतवणूक करावी लागेल। आणि बाजारात चढ-उतार असतात, त्यावेळी तुम्हाला तुमची गुंतवणूक बाजारातून काढून घ्यावी लागत नाही, तरच तुम्ही शेयर बाजार मध्ये चांगले पैसे कमवू शकता।